Ponad 2 miliardy ludzi na świecie mają problem z niedoborami witamin i minerałów, które w konsekwencji mogą być przyczyną szerokiej grupy problemów zdrowotnych. Niedobór składników odżywczych potrzebnych do funkcjonowania naszego organizmu może objawiać się zmniejszoną odpowiedzią immunologiczną, zaburzeniami metabolicznymi, zaburzeniami produkcji hormonów czy zaburzonym rozwojem fizycznym i psychologicznym.
Organizm człowieka potrzebuje blisko 60 składników odżywczych, które muszą być dostarczone z pożywieniem, żeby mógł sprawnie funkcjonować zarówno w sferze mentalnej, strukturalnej jak i biochemicznej.
Tarczyca jest niewielkim narządem o olbrzymim znaczeniu dla organizmu. Hormony produkowane przez tarczycę regulują metabolizm, mają wpływ na temperaturę ciała oraz są ważne dla rozwoju i efektywności działania układu nerwowego. Nasz sposób odżywiania ma bardzo istotny wpływ na cały układ endokrynologiczny, ale w szczególności ma duże przełożenie na funkcjonowanie tarczycy.
Jak to działa?
Produkcja hormonów tarczyca podlega regulacji osi podwzgórze-przysadka-tarczyca na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Podwzgórze uwalnia hormon tyreoliberynę (TRH), który stymuluje przysadkę do produkcji hormonu tyreotropowego czyli TSH, który z kolei stymuluje tarczycę do syntezy tyroksyny (T4 lub tetrajodotyroniny), która następnie ulega konwersji do trijodotyroksyny (T3). Wysoki poziom hormonów obwodowych zmniejsza produkcję TSH (sprzężenie zwrotne). Niski poziom TSH we krwi jest objawem nadczynności tarczycy, a zbyt wysoki poziom TSH jest związany z pierwotną niedoczynnością tego narządu. Należy jednak pamiętać, że pojedyncze oznaczenie stężenia TSH może być związane z rytmem okołodobowym ze względu na swój pulsacyjny charakter dlatego dla pełnego obrazu warto powtórzyć badania, a diagnostyka w kierunku ewentualnych zaburzeń pracy tarczycy powinna być prowadzona przez lekarza specjalistę oraz powinna uwzględniać również inne badania.
Dlaczego sposób odżywiania ma tak znaczący wpływ na tarczycę?
Ponieważ do produkcji hormonów tarczycy niezbędne są minerały takie jak jod, selen oraz cynk, które w zależności od obszaru geograficznego oraz jakości gleby są uznawane za minerały deficytowe i mogą mieć przełożenie na sprawność produkcji hormonów przez tarczycę. Tarczyca jest narządem, w którym koncentracja jodu i selenu są największe w naszym organizmie, dlatego deficyt tych pierwiastków w pierwszej kolejności może dotykać funkcji jakie spełnia ten narząd dla organizmu. Ich deficyt bardzo często może się wiązać z przerostem komórek pęcherzykowych, niskim poziomem T4 oraz wysokim TSH, co według rekomendacji uznajemy za niedoczynność tego narządu. Jednak z drugiej strony, możemy to potraktować jako naturalna próba organizmu do autoregulacji i oczywisty objaw deficytu, który ma przełożenie na cały organizm. Hormony tarczycy wywierają wpływ na praktycznie wszystkie komórki w organizmie poprawiając ich funkcje i zwiększając metabolizm, dlatego w wielu przypadkach niedoczynność tarczycy wiąże się z szybkim zwiększeniem masy ciała, ale również może objawiać się uczuciem zmęczenia, ospałością, uczuciem zimna czy zmniejszoną perystaltyką jelit. Wśród innych ról jakie odgrywają hormony tarczycy może wymienić:
- wpływ na zwiększenie siły i szybkości skurczu serca, przy jednoczesnym zmniejszeniu obwodowego oporu naczyniowego
- zwiększenie podstawowej przemiany materii (BMR), produkcję ciepła i zużycie tlenu
- poprawę wchłaniania i utleniania glukozy oraz kwasów tłuszczowych
- T3 promuje dostarczanie tlenu do tkanek poprzez symulację produkcji erytropoetyny i hemoglobiny oraz promowanie wchłaniania kwasu foliowego i B12 z przewodu pokarmowego
- T3 stymuluje układ nerwowy, powodując zwiększoną czujność i reakcję na bodźce zewnętrzne
- ważną rolę dla funkcji rozrodczych zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet
Z tego względu warto zadbać o prawidłowe odżywienie własnego ciała. Wśród składników odżywczych, które mogą wspierać tarczycę, warto zadbać o te najważniejsze:
Jod – jest niezbędnym składnikiem trójjodotyroniny (T3) i tetrajodotyroniny (T4). Całkowita zawartość jodu w organizmie wynosi 15-20 mg, z czego w tarczycy zgromadzone jest 70-80%, która dziennie wykorzystuje ok. 80 mcg do produkcji hormonów. Jod jest wychwytywany przez komórki tarczycy i przechowywany w postaci tyreoglobuliny. W sytuacji deficytu przez pewien czas tarczyca reaguje uwalniając hormony, które produkują i przechowują T3 i T4, jednak gdy zapasy jodu się wyczerpią i zaczyna się obniżać poziom T4 we krwi, wtedy przysadka mózgowa interweniuje poprzez zwiększenie produkcji TSH. Brak najważniejszego składnika do produkcji hormonów tarczycy kończy się rozrostem komórek pęcherzykowych, niskim poziomem T4 oraz wysokim TSH.
Selen – jest ważnym minerałem niezbędnym dla pracy tarczycy. Niedobór selenu w pożywieniu zmniejsza produkcję hormonów tarczycy, dzieje się tak dlatego, ponieważ selen wchodzi w skład enzymów biorących udział w zamianie T4 do T3, która jest wykorzystywana w komórkach docelowych. Zmniejszone wytwarzanie hormonów tarczycy prowadzi do stymulacji osi podwzgórze-przysadka z powodu braku kontroli ujemnego sprzężenia zwrotnego, zwiększając produkcję TSH co w dalszej konsekwencji prowadzi do uszkodzenia komórek tarczycy. W badaniach u osób z niskim stężeniem selenu w surowicy obserwuje się większe ryzyko powiększenia tarczycy i rozwoju guzków tarczycy.
MSM – z reguły działa jako substancja przeciwzapalna, jednak w przypadku tarczycy jest szczególnie ważny w terapii nadczynności. MSM poprzez dołączenie siarki do T3 inaktywuje ten hormon obniżając jego poziom w tkankach.
Cynk – odgrywa kluczową rolę w metabolizmie hormonów tarczycy, pełni funkcję zarówno w odpowiedniej strukturze hormonów jak również reguluje aktywność enzymów biorących udział w uwalnianiu i wykorzystaniu hormonów, ma wpływ na funkcjonowanie: dejodynazy, hormonu uwalniającego tyreotropinę (TRH) i hormonu tyreotropowego (TSH).
Witamina B2 – w niedoczynności tarczycy zostaje upośledzony proces przemiany ryboflawiny w aktywną formę, która jest kofaktorem FAD i FMN, enzymów biorących udział w procesie oddychania komórkowego. Osoby aktywne fizycznie, ale również te eliminujące nabiał z diety mogą nie dostarczać wystarczającej ilości tej witaminy.
Nie należy lekceważyć sygnałów, które wysyła nasz organizm, zawsze warto skonsultować problem zdrowotny z lekarzem.
Postarajmy się zadbać o odpowiednią dietę, ruch fizyczny, unikanie stresu i zdrowy sen. Prawidłowy metabolizm zależy w dużym stopniu od aktywności fizycznej, ale również od sprawności działania hormonów tarczycy, o którą trzeba zadbać z perspektywy składników odżywczych.
Piśmiennictwo:
1. Krishnamurthy HK, Reddy S, Jayaraman V, Krishna K, Song Q, Rajasekaran KE, Wang T, Bei K, Rajasekaran JJ. Effect of Micronutrients on Thyroid Parameters. J Thyroid Res. 2021 Sep 28;2021:1865483.
2. Ratajczak M, Gietka-Czernel M. Rola selenu w organizmie człowieka. Post N Med 2016; XXIX(12): 929-933
3. Mullur R, Liu YY, Brent GA. Thyroid hormone regulation of metabolism. Physiol Rev. 2014 Apr;94(2):355-82.