OBUDŹ SWOJĄ ODPORNOŚĆ
Większość z nas wie co to jest odporność, jednak wbrew pozorom to wcale nie jest taki prosty temat. Układ odpornościowy składa się z wielu narządów takich jak: szpik kostny, grasica, śledziona, migdałki, węzły chłonne czy kępki Peyera, które produkują i w których dojrzewają komórki odpowiedzialne za ochronę naszego organizmu przed infekcjami. Podstawową komórką układu immunologicznego jest leukocyt, który różnicuje się na wiele innych rodzajów, z których każdy rodzaj ma swoją określoną rolę.
Odporność to wielopoziomowa bariera, która rozpoznaje i neutralizuje chorobotwórcze patogeny, ale również zapobiega alergiom i chorobom autoimmunologicznym.
Możemy wyszczególnić trzy główne linie obrony, które decydują o bezpieczeństwie naszego organizmu. Pierwsza linia obrony to skóra, błony śluzowe, enzymy, bakterie flory jelitowej – które mają na celu uniemożliwienie przeniknięcia patogenów do organizmu. Druga linia obrony to wrodzony układ odpornościowy, który po kontakcie z patogenem działa natychmiast, jednak ten mechanizm nie jest swoisty, ma charakter ogólny, jak również nie posiada pamięci immunologicznej. Na tym poziomie bariery aktywne są głównie leukocyty, które wykazują zdolności fagocytozy takie jak granulocyty i makrofagi. Jeśli natomiast czynnik chorobotwórczy przełamie pierwszą i drugą linię obrony, wtedy do akcji wkracza tak zwany adaptacyjny układ odpornościowy, zwany inaczej nabytym, który jest swoisty dla danego patogenu, czyli bardzo skutecznie neutralizuje chorobotwórcze drobnoustroje. W skład tej linii obrony wchodzą limfocyty, komórki T i B, minusem tego poziomu jest czas reakcji, który zazwyczaj nie jest natychmiastowy i działa z pewnym opóźnieniem, chyba, że organizm miał kontakt z patogenem wcześniej – wtedy reakcja jest szybsza.
Praktycznie wszystkie białe krwinki uwalniają związki takie jak: interferon gamma, interleukiny, immunoglobuliny, prostaglandyny, cytokiny i inne, które zawiadamiają resztę walczących z zakażeniem komórek, wytwarzają stan zapalny oraz tworzą pewnego rodzaju sieć, żeby skutecznie niszczyć wirusy, bakterie czy grzyby.
Podstawowym zadaniem układu odpornościowego jest obrona organizmu przed infekcjami i toksynami, ale również zadaniem tych komórek jest utrzymanie prawidłowych mechanizmów przebudowy własnych tkanek. Co to oznacza? Jeśli w tkankach dochodzi do błędnego przepisania informacji genetycznych lub powstają jakieś „nieprawidłowe” komórki – to właśnie białe krwinki są odpowiedzialne za ich identyfikację oraz unieszkodliwienie. W medycynie immunologia odgrywa bardzo ważną rolę w profilaktyce, diagnostyce i terapii wielu chorób.
Jesień i zima to czas zwiększonej zachorowalności i zmniejszonej odporności organizmu, dlatego właśnie w tym okresie warto zwrócić uwagę wzmocnienie układu immunologicznego.
Jest wiele czynników, które mogą hamować układ odpornościowy na różnych poziomach. Bardzo ważnym elementem zdrowego i efektywnego układu odpornościowego jest odżywianie, nawodnienie, aktywność fizyczna, sen oraz prawidłowe oddychanie. Zbilansowana dieta to taka, która dostarcza niezbędne witaminy i minerały, ale również błonnik pokarmowy oraz naturalne probiotyki, ponieważ zdrowe jelita nie tylko odpowiadają za trawienie i wchłanianie składników odżywczych, ale również za odporność. Duże znaczenie dla zdrowia ma również aktywność fizyczna oraz odpowiednia ilość odpoczynku i snu. Niestety wraz z wiekiem mechanizmy obronne się zmniejszają, podobnie się dzieje, jeśli mamy do czynienia z częstą ekspozycją na szkodliwe czynniki środowiskowe, dlatego w niektórych sytuacjach warto sięgnąć po zewnętrzne wsparcie.
Według badań to właśnie styl życia w ponad 50% jest odpowiedzialny za nasze zdrowie, ale również profilaktyka oraz czynniki związane z naszym środowiskiem – takie jak: jakość powietrza, wody czy produktów spożywczych również mają wpływ!
Aktywność i sprawność układu odpornościowego może być obniżona przez:
- niehigieniczny styl życia,
- deficyt snu,
- przepracowanie i zbyt duże obciążenie fizyczne
- przewlekły stres i nadmierne obciążenie psychiczne,
- deficyt kaloryczny,
- niedobór składników mineralnych i witamin,
Podstawowe komórki układu odpornościowego żyją stosunkowo krótko, niektóre zaledwie kilka godzin, ale są też takie, które potrafią przetrwać nawet kilka lat (odpowiedzialne za pamięć immunologiczną). Jednak ze względu na częste wykorzystanie i krótki czas życia niektórych z nich, komórki układu odpornościowego wymagają stałych dostaw składników odżywczych zarówno do ich produkcji jak i ich aktywności.
Leukocyty to podstawowe komórki układu odpornościowego, niektóre żyją kilka godzin, niektóre kilka lat – z uwagi na ich ważną funkcję oraz szybkie wykorzystanie, są bardzo wrażliwe na niedobory energii oraz składników mineralnych i witamin, które aktywują ich skuteczne działanie.
Ze względu na skomplikowany i wielopoziomowy mechanizm zależności obserwowany w układzie immunologicznym, jest wiele związków, które mogą wspierać odporność. Wsparcie może dotyczyć zarówno procesu wytwarzania i dojrzewania leukocytów (wit. D3, cynk, magnez), może dotyczyć pomocy w neutralizacji stanu zapalnego (wit. C, wit. E, wit. D3, selen), jak również niektóre składniki (wit.D3, cynk, selen) mogą mieć bezpośredni wpływ na aktywację szlaków genetycznych zaangażowanych w produkcję białych krwinek i cytokin walczących za nasze zdrowie.
Organizm człowieka to przenikające się 3 obszary, które warunkują ogólnie pojęte zdrowie – jest to obszar mentalny, strukturalny oraz biochemiczny. Nasz Zestaw Wsparcie Odporności zawiera najważniejsze witaminy i minerały wspierające odporność na poziomie biochemicznym i warunkujące homeostazę organizmu.
Kluczowe minerały i witaminy.
Witamina D3 ma wpływ na regulację zarówno wrodzonego jak i adaptacyjnego układu odpornościowego. Receptor witaminy D (VDR) jest obecny na prawie wszystkich komórkach układu odpornościowego, sprawia, że jest to niezbędna witamina dla pracy komórek, tkanek, a także hormonów i cytokin odpowiedzialnych za odporność. Witamina D jest również niezwykle ważne w ochronie integralności bariery śluzowej oraz regulacji pracy jelit.
Aktywna postać witaminy D3 ma działanie przeciwzapalne, zwiększa produkcję czynników zapalnych jak również istnieje coraz więcej dowodów łączących niedobór witaminy D z chorobami autoimmunologicznymi takimi jak: stwardnienie rozsiane, reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), cukrzyca czy choroby zapalne jelit.
Witamina C wspiera układ odpornościowy na kilku frontach, po pierwsze ma wpływ na funkcje i integralność bariery nabłonka przed patogenami. Wykazuje również efekt działania na poziomie osocza, ale również na poziomie komórkowym. Witamina C gromadzi się w leukocytach, takich jak neutrofile, gdzie jest odpowiedzialna za nasilenie chemotaksji, fagocytozy, produkcji reaktywnych form tlenu w wyniku stanu zapalnego, a ostatecznie za proces neutralizowania patogenów. Niedobór witaminy C skutkuje upośledzeniem odporności i zwiększa podatność na infekcje. W trakcie infekcji dochodzi do obniżenia osoczowego poziomu witaminy C z uwagi na jej większe wykorzystanie w walce z infekcją, co niezwykle ciekawe, w trakcie choroby zwiększa się tolerancja organizmu do bardzo wysokich dawek.
Witamina E - wiele badań naukowych wskazuje istotne znaczenie tokoferoli w aktywności i sprawności działania układu odpornościowego. Witamina E może działać przeciwzapalnie na poziomie osocza zmniejszając produkcję wolnych rodników tlenowych, ale również przyczynia się do produkcji i różnicowania się limfocytów oraz zmniejsza stężenie czynników zapalnych (takich jak interferon gamma, prostaglandyna E). Witamina E jest dobrze przebadaną substancją o charakterze stymulującym układ odpornościowy, poprawiający odporność organizmu na infekcje. Witamina E bardzo dobrze działa w połączeniu z witaminą C.
Cynk odgrywa ważną rolę w układzie odpornościowym. Niedobór cynku może prowadzić do zaniku grasicy (organ odpowiedzialny za dojrzewanie komórek odpornościowych), limfopenię, upośledzoną odpowiedź immunologiczną komórek i przeciwciał. Odkąd około 50 lat temu odkryto związek między niedoborem cynku, a dysfunkcją układu odpornościowego, został on szeroko przebadany. Na poziomie komórkowym cynk reguluje wydzielanie prozapalnych cytokin przez monocyty dzięki regulacji ich genów. Oprócz regulacji odpowiedzi zapalnej, cynk posiada właściwości przeciwwirusowe oraz przeciwbakteryjne. Odkryto m.in., że w trakcie infekcji dochodzi do obniżenia poziomu cynku w osoczu krwi, co sugeruje jego zwiększone wykorzystanie i zapotrzebowanie. Wiele prac wskazuje również cynk jako czynnik, który może skrócić czas trwania przeziębienia i jako skuteczne wsparcie z zapaleniami górnych dróg oddechowych.
Magnez wykazuje niezwykłą funkcjonalność w pracy całego organizmu. Jak się okazuje, ma również silny związek z odpornością - zarówno wrodzoną jak i nabytą. Deficyt magnezu w diecie ma wpływ na wielkość reakcji zapalnej oraz zmianami w liczbie oraz funkcji leukocytów.
Magnez jest modulatorem układu odpornościowego, aktywuje tworzenie przeciwciał jak również zwiększa ich skuteczność ochronny przed patogenami oraz niewłaściwym podziałem.
Selen jest minerałem śladowym, który odgrywa istotne funkcje w układzie odpornościowym gdzie wykazuje wpływ na wytwarzanie ciał odpornościowych, limfocytów i makrofagów, ale jak pokazują badania jest również kluczowym czynnikiem odpowiedzi organizmu na infekcje wirusowe. Selen wchodzi w skład enzymów antyoksydacyjnych broniących błony komórkowe, DNA i czerwone krwinki przed niszczącym działaniem wolnych rodników oraz ma wpływ na regenerację innych przeciwutleniaczy takich jak: witamina C, kwasu α-liponowego, witamina E oraz koenzym Q10.
Piśmiennictwo:
- Caroline E. Childs, Philip C. Calder i Elizabeth A. Miles. Diet and Immune Function. Nutrients. 2019 Aug; 11(8): 1933. Published online 2019 Aug 16. doi: 10.3390/nu11081933.
- Cherayil BJ. Iron and immunity: immunological consequences of iron deficiency and overload. Arch Immunol Ther Exp (Warsz). 2010 Dec;58(6):407-15. doi: 10.1007/s00005-010-0095-9.
- Lee GY, Han SN. The Role of Vitamin E in Immunity. Nutrients. 2018 Nov 1;10(11):1614. doi: 10.3390/nu10111614.
- Tam M, Gómez S, González-Gross M, Marcos A. Possible roles of magnesium on the immune system. Eur J Clin Nutr. 2003 Oct;57(10):1193-7. doi: 10.1038/sj.ejcn.1601689.
- Baeke F, Etten EV, Overbergh L, Mathieu C. Vitamin D3 and the immune system: maintaining the balance in health and disease. Nutr Res Rev. 2007 Jun;20(1):106-18. doi: 10.1017/S0954422407742713.
- Skalny A V i wsp. Zinc and respiratory tract infections: Perspectives for COVID 19 (Review). Int J Mol Med. 2020 Jul;46(1):17-26.
- Maares M, Haase H. Zinc and immunity: An essential interrelation. Arch Biochem Biophys. 2016 Dec 1;611:58-65. doi: 10.1016/j.abb.2016.03.022.
- Aranow C. Vitamin D and the immune system. J Investig Med. 2011 Aug;59(6):881-6. doi: 10.2310/JIM.0b013e31821b8755.
- Bermano G, Méplan C, Mercer DK, Hesketh JE. Selenium and viral infection: are there lessons for COVID-19?. Br J Nutr. 2021;125(6):618-627. doi:10.1017/S0007114520003128